Bookchin ikinci ciltte Fransız Devrimlerine ve devrimin öznesinin zanaatçılardan proleter işçilere kayma sürecine odaklanıyor. 1789'dan itibaren ardı ardına gelen ve her seferinde düzene yenik düşen devrimlerdeki üçüncü seçeneğin olanaklılığı araştırılıyor. Yazar, 1848 devriminin Paris komünü olarak da bilinen 1871'deki devrimden sunulduğunun tersine çok daha ileride durduğunu belirtiyor. Doyurucu bir Fransız tarihi aktarımının ardından Marksizm'in doğuşunu ve Enternasyonal vasıtasıyla sol muhalefete hakim olma süreci anlatılıyor. Kendi içinde homojen olmayan anarşizmin de ilk dönem Marx gibi reel problemler karşısında pragmatik tavır alıyor ve bu yaklaşım Marx ile ayrımların netleşerek ideolojilerin kemikleştiği bir noktada sonlanıyor. Nihayetinde Alman sosyal demokratların Marksist akım içinde hegemonyasını sağlayıp sendikalar aracılığıyla reformist çizgiye hızlıca çekilmesi ve bu hattın tüm Enternasyonal yapıyı da etkileyerek 1. dünya savaşında ihanet çizgisine bürünmesiyle Ekim Devriminin hemen öncesinde soluklanıyoruz.
Devrimler tarihini okumamış ve olaylardan çok oluşları merak eden biri olarak Bookchin'in propagandaya boğulmamış, hani neredeyse objektif bir eleştirellikte, bu tarih anlatımının oldukça doyurucu ve ibretlik olduğunu belirtebilirim. Fakat yazarın akıcı ve renkli bir anlatım tekniği ortaya koyamadığı da bir gerçek.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder